Lekker gezellig

"...dus toen heb ik het begrip 'gezellig' proberen te vertalen, maar dat kwartje wilde niet vallen", vertelde ik een paar dagen geleden aan iemand. Daarna spraken we over gezelligheid, hoe Hollands dat is - en hoe het niet goed te vertalen valt.

Gezellig! 
Aan het rijtje klompen, tulpen en molens moet 'gezelligheid' in wezen nog toegevoegd worden. Weinig dingen zijn zó Hollands. Of nee - in weinig landen wordt er zoveel betekenis aan toegekend als in Nederland. Gezelligheid hoort bij een plezierige dag. Gezelligheid is 'the glue that holds us together'. Op het moment dat we iets afspreken roepen we het al "prima, we zien elkaar vrijdag, gezellig!"

Misschien is het een niet te stuiten streven van Nederlanders: als het maar gezellig is. Gezellig naar het theater, gezellig koffie lurken bij de buren, gezellig naar het strand, gezellig, gezellig, gezellig. En als het dan niet lukt, dan noemen we het gewoon 'krampachtige gezelligheid'. Als het maar gezellig is.

Vertalen 
En gezelligheid is dus onvertaalbaar. In het Duits kom je nog een eind met "gemütlich", maar het Engelse 'cozy' - waar Google translate mee op de proppen komt - dekt niet de lading. 'Sociable' zou een oplossing kunnen zijn, maar is het toch ook net niet helemaal. Daar is een reden voor: in het Nederlandse woord 'gezellig' zit een betekenislaag verborgen die niet in woorden te vangen is. Het gevoel van gezelligheid, de waarde die het heeft. Ik ben - zoals zoveel landgenoten - een sucker voor gezelligheid, maar als ik moet uitleggen wat dat dan precies is... pfoeh. Dat is nog niet zo makkelijk.

Gezelligheid kent een hele set randvoorwaarden, die ook nog eens per individu verschillend zijn. De vonk die een situatie van middelmatig naar gezellig promoveert valt niet te definiëren.

Waar een wil is...
En tòch denk ik dat dat nodig is. Want tot nu toe heb je er met je Hollandse inborst een hele kluif aan om de kerngedachte van gezelligheid in een niet te omvangrijke edoch treffende definitie samen te vatten. Al snel verval je in een reeks voorbeelden, waardoor de uitleg die kort en helder moest zijn een oeverloze, belerende monoloog wordt - en daarmee is de gezelligheid dan ook meteen vakkundig de nek omgedraaid.

Toen ik het laatst probeerde maakte ik de fout om over het gezelligheidsaspect 'samen zijn' te beginnen. Die kreeg ik meteen teruggekaatst: "We are together! What is your point?" Ja nee, het is gaat om sámen samen zijn... maar OH!! Hoe leg je dàt dan weer uit?!

Dus, de vraag van vandaag: weet iemand een goede definitie van 'gezelligheid'? Eentje die goed te vertalen valt en die acuut een breed gedragen gevoel oproept? Eentje die kort, bondig en treffend is? Zelfs Wikipedia laat me op dit punt in de steek en ik zit met de handen in het haar.

Mijn oplossing
In het gesprek dat de aanleiding was voor dit blogje heb ik uiteindelijk maar uitgelegd wat niet gezellig is. Dat was desastreus, want op dat moment kwam het er op neer dat ik de ander een verbale draai rond de oren gaf.

Dat was beslist niet gezellig.